มูลหนี้ หมายถึง เหตุที่ทำให้เกิดหนี้ หรือที่มา หรือบ่อเกิดแห่งหนี้
- นิติกรรมสัญญา คือ การตกลงผูกพันระหว่างบุคคลฝ่ายเดียวหรือสองฝ่ายเพื่อจะก่อ เปลี่ยนแปลง โอน สงวน หรือระงับสิทธิ ซึ่งเป็นสาเหตุแห่งการเป็นหนี้มากที่สุดในปัจจุบัน เช่น สัญญากู้ยืม สัญญาซื้อขาย แลกเปลี่ยน เช่าทรัพย์ เช่าซื้อ
- นิติเหตุ คือ เหตุที่ไม่ได้เกิดขึ้นจากการแสดงเจตนาเข้าผูกพันตนเพื่อก่อหนี้ขึ้น แต่กฎหมายเป็นผู้กำหนดมี 3 เหตุ ได้แก่
(1) ละเมิด คือ การกระทำที่จงใจหรือประมาทเลินเล่อและเกิดความเสียหายขึ้น ต้องชดใช้ค่าสินไหมทดแทน ผู้กระทำจึงมีหนี้ที่ต้องจ่ายให้แก่ผู้ได้รับความเสียหาย เช่น ขับรถยนต์ด้วยความเร็ว ชนคนเดินถนนได้รับบาดเจ็บ
(2) จัดการงานนอกสั่ง คือ บุคคลที่เข้าไปทำกิจการแทนคนอื่น โดยที่เขาไม่ได้บอก วาน ใช้ให้ทำ แต่จำเป็นต้องทำเพื่อให้สมประโยชน์แก่ตัวการ ผู้ที่จัดการนั้น มีสิทธิเรียกให้ตัวการชดใช้เงินที่ออกไปก่อนคืนได้
(3) ลาภมิควรได้ คือ บุคคลที่ได้ทรัพย์สินของคนอื่นมาโดยอ้างเหตุตามกฎหมายไม่ได้ ต้องคืนทรัพย์นั้นไป - บทบัญญัติแห่งกฎหมาย คือ หนี้ที่เกิดจากกฎหมายกำหนดไว้ เช่น ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กำหนดให้บุตรต้องอุปการะเลี้ยงดูบิดามารดา
ตัวอย่าง
ที่มา : คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 8076/2556
