การฝากขังเป็นมาตรการทางกฎหมายที่สำคัญในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา เป็นการควบคุมตัวผู้ต้องหาระหว่างการสอบสวนดำเนินคดี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันการหลบหนีหรือไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐาน อย่างไรก็ตาม การฝากขังต้องคำนึงถึงสิทธิและเสรีภาพของผู้ต้องหาควบคู่ไปกับการอำนวยความยุติธรรม

ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา พนักงานสอบสวนมีอำนาจควบคุมตัวผู้ต้องหาได้เพียง 48 ชั่วโมง นับแต่เวลาที่ผู้ถูกจับมาถึงที่ทำการของพนักงานฝ่ายปกครองหรือตำรวจ หากการสอบสวนยังไม่เสร็จสิ้นและมีความจำเป็นต้องควบคุมตัวผู้ต้องหาต่อไป พนักงานสอบสวนหรือพนักงานอัยการต้องยื่นคำร้องต่อศาลเพื่อขออนุญาตฝากขัง

กฎหมายได้กำหนดระยะเวลาการฝากขังไว้แตกต่างกันตามความร้ายแรงของความผิด ดังนี้ :

1. กรณีอัตราโทษจำคุกอย่างสูงไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับไม่เกิน 500 บาท สามารถฝากขังได้ไม่เกิน 7 วัน
2. กรณีอัตราโทษจำคุกอย่างสูง 6 เดือนแต่ไม่เกิน 10 ปี หรือปรับมากกว่า 500 บาท สามารถฝากขังได้ไม่เกิน 48 วัน
3. กรณีอัตราโทษจำคุกอย่างสูงตั้งแต่ 10 ปีขึ้นไป สามารถฝากขังได้ไม่เกิน 84 วัน

ในยุคดิจิทัล กระบวนการยุติธรรมได้มีการปรับตัวโดยนำเทคโนโลยีมาใช้อำนวยความสะดวก โดยเฉพาะการฝากขังครั้งที่ 2 เป็นต้นไป สามารถดำเนินการผ่านระบบ Video Conference ได้ ซึ่งช่วยลดภาระในการนำตัวผู้ต้องหาไปศาล และยังเป็นการลดความเสี่ยงในการหลบหนีระหว่างการนำตัว อย่างไรก็ตาม การใช้อำนาจฝากขังต้องคำนึงถึงหลักการสำคัญหลายประการ:

1. หลักการสันนิษฐานไว้ก่อนว่าบริสุทธิ์ (Presumption of Innocence) ผู้ต้องหายังไม่ใช่ผู้กระทำความผิดจนกว่าศาลจะมีคำพิพากษาถึงที่สุด
2. หลักความได้สัดส่วน (Proportionality) การฝากขังต้องมีความจำเป็นและเหมาะสมกับพฤติการณ์แห่งคดี
3. หลักการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ผู้ต้องหามีสิทธิได้รับการปฏิบัติอย่างมีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์
4. สิทธิในการต่อสู้คดี ผู้ต้องหามีสิทธิได้รับการช่วยเหลือทางกฎหมายและมีทนายความ

เพื่อเป็นการคุ้มครองสิทธิผู้ต้องหา กฎหมายจึงกำหนดให้ศาลต้องไต่สวนให้ได้ความว่ามีเหตุจำเป็นที่จะต้องฝากขังผู้ต้องหาต่อไปหรือไม่ โดยพิจารณาจาก:

• ความจำเป็นในการสอบสวนต่อ
• พยานหลักฐานที่รวบรวมได้
• พฤติการณ์แห่งคดี
• ความร้ายแรงของความผิด
• โอกาสที่ผู้ต้องหาจะหลบหนีหรือไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐาน

ที่มา : ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา